Nəsillər, iş yerində Z nəsli və onun SWOT analizi

Nəsillər fərqli tarixi dövrlərdə doğulan və böyüyən insan qruplarıdır. Hər nəsil özünəməxsus xüsusiyyətləri, dəyərləri və dünyagörüşü ilə fərqlənir. Bu xüsusiyyətlər onları formalaşdıran sosial, iqtisadi, texnoloji və siyasi şəraitdən asılı olaraq dəyişir. Bu məqalədə nəsillər barədə geniş məlumat veriləcək və xüsusilə Azərbaycan əhalisinin tarixi təcrübələri nəzərə alınacaq.

• Doğum Tarixi: 1928-1945
• Özəlliklər: Bu nəsil Böyük Depressiya və İkinci Dünya Müharibəsi dövründə böyüyüb. Onlar iqtisadi çətinliklər və sosial dəyişikliklərə şahid olublar. Azərbaycanda bu nəsil Sovet İttifaqının tərkibində Stalin repressiyaları, kollektivləşmə və Böyük Vətən Müharibəsi dövründə yaşayıb.
• Əsas təcrübələr: İkinci Dünya Müharibəsi, Sovet hakimiyyətinin möhkəmləndirilməsi, kollektivləşmə və repressiyalar.
• Dəyərlər: Disiplin, sadiqlik, təhlükəsizlik, qənaətcillik.
• İş yeri xarakteristikası: Uzunmüddətli işlərdə işləmək, sabit və təhlükəsiz iş mühitini üstün tutmaq.

• Doğum Tarixi: 1946-1964
• Özəlliklər: Baby Boomers İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyaya gəlmiş nəsildir. Bu dövr iqtisadi yüksəliş və sosial dəyişikliklərlə xarakterizə olunur. Azərbaycanda bu nəsil Xruşşovun destalinizasiya siyasəti, sovet cəmiyyətində nisbi liberallaşma və texnoloji irəliləyişlər zamanı yaşayıb.
• Əsas təcrübələr: Sputnik və Qaqarinin kosmosa uçuşu, Karib Böhranı, neft sənayesindəki irəliləyişlər.
• Dəyərlər: İş etikası, fərdi uğur, ailə dəyərləri, sosial məsuliyyət.
• İş yeri xarakteristikası: Sadiq işçilər, uzunmüddətli iş yerləri, liderlik mövqeləri tutmaq istəyi.

• Doğum Tarixi: 1965-1980
• Özəlliklər: X nəsli iqtisadi qeyri-müəyyənlik, sosial dəyişikliklər və texnoloji yeniliklər dövründə böyüyüb. Azərbaycanda bu nəsil Brejnev dövründə və sonrakı dövrlərdə, iqtisadi durğunluq və siyasi staqnasiya dövründə yaşayıb.
• Əsas təcrübələr: Brejnev dövrünün staqnasiyası, Əfqanıstan müharibəsi, Çernobıl faciəsi.
• Dəyərlər: Müstəqillik, balanslı həyat tərzi, texnologiyaya açıqlıq.
• İş yeri xarakteristikası: Əmək bazarında çevik olmaq, balanslı iş-həyat mühiti, texnologiya ilə rahatlıq.

• Doğum Tarixi: 1981-1996
• Özəlliklər: Y nəsli rəqəmsal dövrdə böyüyüb və texnologiya ilə iç-içədir. Onlar qloballaşma və sürətli sosial dəyişikliklərin şahidi olublar. Bu nəsil Sovet İttifaqının dağılması və müstəqil Azərbaycan Respublikasının yaranması dövründə böyüyüb.
• Əsas təcrübələr: Sovet İttifaqının dağılması, 1990-cı illərin iqtisadi çətinlikləri, neft müqavilələri və iqtisadi yüksəliş.
• Dəyərlər: Texnoloji açıqlıq, sosial məsuliyyət, ətraf mühitin qorunması, müxtəliflik və inklüzivlik.
• İş yeri xarakteristikası: Rəqəmsal bacarıqlar, komanda işi, sürətli karyera irəliləməsi, esnek iş saatları.

• Doğum Tarixi: 1997-2012
• Özəlliklər: Z nəsli tamamilə rəqəmsal dünyada böyüyüb. Onlar texnologiya ilə doğulmuş və internetin həyatlarının ayrılmaz bir hissəsi olduğu bir dövrdə yaşayıblar. Azərbaycanda bu nəsil müstəqil dövlətin iqtisadi və sosial inkişafı dövründə böyüyüb.
• Əsas təcrübələr: Rəqəmsal texnologiyaların sürətli yayılması, qlobal iqtisadi və sosial dəyişikliklər, COVID-19 pandemiyası.
• Dəyərlər: Texnoloji bacarıqlar, qloballaşma, müxtəliflik və inklüzivlik, şəxsi azadlıq və özünüdərk.
• İş yeri xarakteristikası: Texnoloji yeniliklərə uyğunlaşmaq, hibrid iş şəraiti, sürətli nəticələr gözləntisi, davamlı əks-əlaqə ehtiyacı.

• Doğum Tarixi: 2013-dən sonra
• Özəlliklər: Alpha nəsli daha çox texnoloji və rəqəmsal inkişafa uyğun bir mühitdə böyüyür. Onların texnologiya ilə daha dərin bir əlaqəsi və daha fərqli dünyagörüşləri olacaq.
• Əsas təcrübələr: Süni intellekt və avtomatlaşdırma, qlobal sağlamlıq məsələləri, sosial və ekoloji problemlərin həlli.
• Dəyərlər: Rəqəmsal bacarıqlar, adaptasiya və innovasiya, sosial məsuliyyət və ətraf mühitin qorunması.
• İş yeri xarakteristikası: İndiki iş şəraitlərini qabaqcadan görmək çətin olsa da, onların texnoloji və rəqəmsal bacarıqları yüksək olacaq.

Hər bir nəsil öz xüsusiyyətləri və təcrübələri ilə fərqlənir. Bu nəsillər arasında olan fərqləri anlamaq və onların iş yerindəki ehtiyaclarını və gözləntilərini qarşılamaq üçün fərqli yanaşmalar tətbiq etmək vacibdir. Bu məqalənin davamında Z nəsli barədə daha geniş məlumat verəcəyik.

Z Nəsli, 1997-2012-ci illər arasında doğulan insanları əhatə edir. Onlar "digital native" olaraq da adlandırılırlar, çünki onlar rəqəmsal texnologiyalarla böyüyüblər. İnternet, smartfonlar və sosial media onların həyatının bir hissəsi olub. Bu nəsil texnologiya ilə iç-içə yaşayıb və texnologiyanı hər sahədə effektiv şəkildə istifadə etməyi bacarır.

1. Texnologiya ilə iç-içə: Z nəsli üçün texnologiya həyatın vazgeçilmez bir parçasıdır. Onlar rəqəmsal mühitdə çox rahatdırlar və texnologiyanı gündəlik həyatlarının hər sahəsində istifadə edirlər. Pew Araşdırma Mərkəzinin məlumatlarına görə, Z nəslinin 95%-i smartfonlara malikdir və onlardan aktiv istifadə edir.
2. Əsasən mobil: Bu nəsil əsasən mobil cihazlardan istifadə edir. Smartfonlar onların əsas kommunikasya vasitəsidir.Deloitte araşdırmasına əsasən, Z nəslinin 75%-i gündə ən azı 5 saatlarını mobil cihazlarda keçirir.
3. Multitasking bacarığı: Onlar bir neçə işi eyni anda edə bilirlər. IBM araşdırmasına görə, Z nəslinin 65%-i bir neçə işi eyni anda effektiv şəkildə idarə edə bilir.
4. Qloballaşma: İnternet vasitəsilə dünya ilə bağlıdırlar və müxtəlif mədəniyyətlərə açıqdırlar. We Are Social və Hootsuite hesabatlarına görə, Z nəslinin 85%-i sosial media vasitəsilə müxtəlif mədəniyyətlər və ölkələr haqqında məlumat əldə edir.
5. Şəxsi azadlıq və özünüdərk: Onlar şəxsi azadlığa və özünüdərkinə böyük əhəmiyyət verirlər. McKinsey araşdırması göstərir ki, Z nəslinin 60%-i özlərini müxtəlif platformalarda sərbəst şəkildə ifadə etmək istəyir.

Z nəslinin iş yerində bir sıra faydaları və çətinlikləri vardır.

1. Texnoloji Bacarıqlar: Z nəsli texnoloji yeniliklərə açıq və bu texnologiyaları sürətli bir şəkildə mənimsəyə bilən bir nəsildir. Gartner araşdırmasına görə, iş yerində texnoloji alətləri və tətbiqləri istifadə edənlərin 70%-i Z nəslindən ibarətdir.
2. Yenilikçilik və Kreativlik: Bu nəsil kreativ düşüncə və yenilikçilik bacarıqları ilə seçilir. Onlar problemlərə fərqli yanaşma və innovativ həllər təklif edə bilərlər.
3. Adaptivlik: Z nəsli dəyişikliklərə tez adaptasiya ola bilir. Deloitte hesabatına görə, Z nəslinin 75%-i sürətlə dəyişən iş mühitlərinə asanlıqla uyğunlaşa bilir.
4. Çoxlu Tapşırıqlar: Multitasking bacarıqları sayəsində eyni anda bir neçə işi effektiv şəkildə idarə edə bilirlər. Microsoft araşdırması göstərir ki, Z nəslinin 65%-i bir neçə işi eyni anda yerinə yetirə bilir.

1. Davamlı dəyişiklik: Tez-tez texnoloji yeniliklərə uyğunlaşmaq onların konsentrasiyasını dağıda bilər. Bu, iş yerində stabil performansın təmin edilməsini çətinləşdirə bilər. Stanford Universitetinin araşdırmasına görə, Z nəslinin 55%-i texnoloji yeniliklərin sürətli inkişafı səbəbindən stres yaşayır.
2. Şəxsi həyat və iş arasında balans: Z nəsli üçün iş və şəxsi həyat arasında balans saxlamaq əhəmiyyətlidir. Harvard Business Review məlumatlarına əsasən, Z nəslinin 70%-i iş və şəxsi həyat arasında balansı qorumaqda çətinlik çəkir.
3. Əlaqə və əlaqəsizlik: Onlar rəqəmsal kommunikasiya vasitələrinə üstünlük verdikləri üçün bəzən üz-üzə kommunikasiya bacarıqları zəif ola bilər. Gallup araşdırmasına görə, Z nəslinin 40%-i üz-üzə ünsiyyətdə çətinlik çəkir.
4. Səbir və davamlılıq: Z nəsli sürətli nəticələr gözləyir və uzun müddətli layihələrdə səbirli olmaqda çətinlik çəkə bilər. PwC hesabatına görə, Z nəslinin 60%-i uzun müddətli layihələrdə motivasiyanı saxlamaqda çətinlik çəkir.

Z nəsli iş yerində rəhbərlərlə bəzən çətinliklər yaşayır. Bu problemlər arasında:
1. Əmrvermə tərzində idarəetmə: Z nəsli daha çox demokratik və iştirakçı idarəetməni üstün tutur. Onlar əmrvermə tərzində idarəetməni qəbul etməyə bilərlər. Deloitte araşdırmasına əsasən, Z nəslinin 80%-i iştirakçı idarəetməni daha üstün tutur.
2. Əks-əlaqə: Bu nəsil davamlı və konstruktiv əks-əlaqəyə ehtiyac duyur. Gallup araşdırmasına görə, Z nəslinin 70%-i mütəmadi əks-əlaqə almayan iş yerlərində motivasiyasını itirir.
3. Karyera inkişafı: Z nəsli tez-tez və sürətlə irəliləmək istəyir. LinkedIn məlumatlarına görə, Z nəslinin 65%-i karyera inkişafı üçün təlim və inkişaf imkanları axtarır.
4. Elastik iş saatları: Onlar esnek iş saatlarına və uzaqdan işləmə imkanlarına üstünlük verir. Gartner araşdırmasına görə, Z nəslinin 60%-i hibrid iş saatları olan iş yerlərində daha məhsuldar olur.

Z nəsli ilə effektiv işləmək üçün rəhbərlərə aşağıdakı tövsiyələr verilə bilər:
1. Demokratik idarəetmə: Z nəslinin fikirlərini dinləmək və onları qərarvermə prosesinə daxil etmək vacibdir. Deloitte araşdırmasına əsasən, Z nəslinin 80%-i iştirakçı idarəetməni daha üstün tutur.
2. Davamlı əks-əlaqə: Onlara mütəmadi olaraq əks-əlaqə vermək və onların performansını müzakirə etmək lazımdır. Formal və informal görüşlər təşkil edərək, işçilərin fikirlərini dinləyin və dəyərləndirin.
3. Karyera inkişafı planları: Z nəsli üçün karyera inkişafı planları hazırlamaq və onların irəliləməsini dəstəkləmək vacibdir.
4. Elastik iş saatları: Elastik iş saatları və uzaqdan işləmə imkanları yaratmaq onların iş-həyat balansını qorumağa kömək edir.
5. Texnoloji yeniliklərə açıq olmaq: Z nəsli texnoloji yenilikləri sevir və onları tətbiq etməyi bacarır. Rəhbərlər texnoloji yeniliklərə açıq olmalı və bu texnologiyaları iş prosesində istifadə etməlidirlər.

Z nəsli iş gücünə daxil olduqda onların iş yerindəki rolunu daha yaxşı anlamaq üçün SWOT analizini həyata keçirək.

1. Texnoloji Bacarıqlar: Z nəsli texnologiya ilə doğulmuş və böyümüşdür. Onlar rəqəmsal alətləri və platformaları rahatlıqla istifadə edə bilirlər.
2. Adaptasiya Bacarığı: Z nəsli dəyişikliklərə və yeniliklərə tez uyğunlaşır.
3. Kreativlik və İnnovasiya: Onlar yeni fikirləri və yaradıcı yanaşmaları təşviq edirlər.
4. Qloballaşma: Müxtəlif mədəniyyətlərə və təcrübələrə açıqlıq göstərirlər.
5. Sosial Məsuliyyət: Sosial məsuliyyət və ətraf mühit məsələlərinə yüksək dəyər verirlər.

1. Təcrübə Əksikliyi: Gənc olduqları üçün iş təcrübələri daha azdır.
2. Sürətli Qane Olmamaq: Tez nəticələr gözləyirlər və uzunmüddətli səbir tələb edən proseslərdə bəzən məyus ola bilərlər.
3. Yüksək Gözləntilər: İş yerində yüksək motivasiya və inkişaf imkanları gözləyirlər, bunların təmin olunmaması onları narazı sala bilər.
4. Şəxsi Həyat Balansı: İş-həyat balansına yüksək dəyər verdikləri üçün bəzən iş yükü ilə bağlı problemlər yaşaya bilərlər.

1. Texnologiya İnteqrasiyası: Rəqəmsal transformasiya prosesində onların bacarıqlarından faydalanmaq.
2. Yeni Bazarlara Çıxış: Qlobal iş mühitində yeni bazarlara daxil olmaq və müxtəliflikdən istifadə etmək.
3. İnnovativ Layihələr: Onların kreativliyi və yeni fikirləri ilə innovativ layihələri inkişaf etdirmək.
4. Sosial Məsuliyyət Proqramları: Onların sosial məsuliyyətə və ətraf mühitə olan maraqları ilə şirkətin bu sahələrdəki fəaliyyətlərini artırmaq.

1. Yüksək Dövriyyə: Z nəsli iş mühitində qane olmadıqda tez-tez iş yerlərini dəyişə bilər.
2. Əlaqə Problemləri: Müxtəlif nəsillər arasında kommunikasiya problemləri yarana bilər.
3. Qlobal Rəqabət: Qlobal iş mühitində rəqabət artdığı üçün Z nəsli ilə işləyən digər şirkətlərlə rəqabət aparmaq.
4. Texnologiyaya Asılılıq: Texnologiyanın sürətli inkişafı nəticəsində bəzi işlərin avtomatlaşdırılması və ya texnologiya tərəfindən əvəz olunması riski.

Z nəsli iş yerində böyük potensiala malikdir. Z nəsli ilə işləmək üçün onların xüsusiyyətlərini və ehtiyaclarını anlamaq, bu ehtiyaclara uyğun olaraq iş mühitini və idarəetmə tərzini uyğunlaşdırmaq vacibdir. Onların texnoloji bacarıqları, adaptasiya qabiliyyəti və kreativliyi iş mühitində böyük üstünlükdür. Lakin onların təcrübə əksikliyi, yüksək gözləntiləri və tez nəticələr gözləmələri rəhbərlər üçün bəzi çətinliklər yarada bilər. İş yerində Z nəsli ilə daha səmərəli işləmək üçün onların güclü tərəflərindən faydalanmaq və zəif tərəfləri ilə bağlı strategiyalar inkişaf etdirmək vacibdir. Onlara uyğun iş mühiti və imkanlar təmin edərək, şirkətin uğuruna töhfə verə bilərlər.

"İş yerində fərqli nəsillər – Beybi bumer, X, Y və Z nəsillərini nə motivasiya edir?" mövzusunda portalımızda dərc edilmiş bu məqalədən də oxuya bilərsiniz.











HR-AZ.com portalının paylaşımlarından xəbərdar olmaq üçün rəsmi Linkedin və Telegram səhifələrimizi izləyə bilərsiniz.

HR-AZ.com